کک نفتی :Petroleum cokeماده جامد نهایی (هیدرو کربن) غنی ازکربن است که از فرایند پالایش نفت حاصل ‌شده و جزو گروهی از سوخت‌ها بشمار آمده  و با عنوان کک نفتی شناخته می‌شوند.

 کک نفتی خام  یکی از محصولات جانبی حاصل از پالایش هیدروکربنهای سنگین است. در حقیقت ماده  فوق  استخراج شده از ته مانده برج تقطیر پالایشگاه VB نفت میباشد . ماده بدست آمده در این فرایند خام بوده و به همین دلیل کک نفتی خام یا RAW MATERIAL PETROLEUM COKEویا به اختصارRPC نامیده می شود .

کک نفتی به‌طور خاص از یک فرایند نهایی کراکینگ حاصل می‌شود که از فرایندهای مهندسی شیمی بشمار می‌آید و هیدروکربن‌های زنجیره‌ای نفت را در بخشی بنام واحد کوکر، به زنجیره‌های کوتاه‌تر تقسیم می‌کند. عبارت دیگر، کک نفتی محصول کربونازیسیون برش‌های سنگین هیدروکربنی نفت با دمای جوش بالا است سه روش صنعتی برای تولید کک های نفتی خام وجود دارد که از جمله این فرایندهای کک سازی می توان به روش های تاخیری ، فلکسی و بستر سیال اشاره نمود.

کک نفتی میزان ارزش حرارتی بالاتری نسبت به کک متالورژی دارد. میزان خاکستر آن کمتر است. به علت شرایط بسیار شدید حرارتی که کک نفتی در آن تولید می شود، میزان بسیار کمی ماده فرار سوختنی دارد، در نتیجه این کک به علت میزان کم ماده

فرار، بسیار سخت در حالت سوختن قرار می گیرد.

کک نفتی به دست آمده که تکلیس نشده باشد، کک سبز GREEN COKE نیز نامیده می شود  که بیشتر به عنوان سوخت در برخی نیرو گاهها و صنایع سیمان  مورد استفاده قرار می گیرد.

مشخصات کک نفتی خام

درکنار آنالیز عنصری مشخصات ساختاری  این ماده باارزش میبایست استخراج گردیده چرا که تنها با تغییر ساختار خطی به حلقوی هیدرو کربنها از این کالا می توان در ساخت گرافیت و الکترود گرافیتی بهره برد .

هیدروکربنهای سنگین حاصل از ته مانده برج تقطیر می توانند به عنوان سوخت صنعتی کم ارزش و یا به عنوان خوراک محصولاتی با پایه آسفالتی همچون roofing قرار گیرند که البته این مساله به معنای هدر دادن این ماده با ارزش در کشور است که با کمال تاسف یکصد سال این راه غلط را می رویم .  اما  با انجام فرایندهای بر روی این هیدروکربنها می توان آنها را به فرآورده هایی که از لحاظ صنعتی ارزشمند هستند تبدیل نمود.در اینجا ضمن اینکه مایع ارزشمندی تولید میشود ترکیبی جامد ، سیاه رنگ و غنی از کربن، تحت عنوان پترولیوم کک نیز باقی می ماند. در فرایند تولید کک نفتی، ماده اولیه (وکیوم باتوم پالایشگاهی)، به مواد با ارزش تر نظیر کک نفتی و محصولات مایع  نفتا ، گازوئیل ،LPG  تبدیل می شود. بد نیست بدانید خاورمیانه با  یک میلیون و دویست هزار تن تولید کک نفتی  که کشور کویت رتبه نخست منطقه را در آن دارد ایران دارای هیچ جایگاهی نیست . مصرف کک نفتی در جهان به میزان ۷۶ درصد در صنعت آلومینیوم ، پنج درصد در صنعت فولاد و در سایر صنایع کاربردهای گوناگون غیرسوختی مانند الکترودهای گرافیتی، الکترودهای کربنی یا همان آند دارد . در نهایت کک خام به کک کلسینه شده تبدیل می شود که دارای میزان کربن تثبیت شده بالا، خاکستر کم و گوگرد بسیار کم است.

این درحالیست که با توسعه صنعت ساخت آلومینیوم کشور و وابستگی آن به کک نفتی و پس از آن فولاد  جای سوال است که چرا طرح تولید انبوه این کالا هنوز بلا تکلیف است . درحال حاضردر طرحی آزمایشی قرار بوده ماده اولیه مورد نیاز برای تولید کک از ته مانده برج تقطیر در خلاء پالایشگاه آبادان و CSO پالایشگاه اراک تامین گردد . این طرح  به عنوان یکی از طرح های دانش بنیان کشور بود  که با هدف دستیابی به فناوری مربوطه و به منظور تامین بخش مهمی از نیاز صنایع تولید آلومینیوم و فولاد کشور اجرا می گشت . در چنین وضعیتی  تولید کک از مواد سنگین نفتی روشی است که برای نخستین بار در کشور با اتکا به فناوری بومی انجام می شد. در این طرح میزان گوگرد و فلزات سنگین در خوراک واحد کک سازی که تاثیر اساسی در کیفیت محصول نهایی دارند با تدابیر ویژه به صورت مناسبی حل شده بود .جالب آنکه طرحهای توسعه  افزایش تولید آلومینیوم و فولاد در برنامه های توسعه کشوردر کنار تحریم ها و بدون عملی کردن تولید این ماده با ارزش چه معنائی دارد . چرا که این وضعیت  نشان می دهد که توسعه بخشی از زنجیره تامین مواد در صنایع مهم کشور به شدت به کک نفتی وابسته است .بدنیست بدانید با تولید این ماده در کشور از خروج سالانه نزدیک به 150  میلیون دلار ارز از کشور جلوگیری خواهد شد پس ظرف چند سال ساخت این تاسیسات جوابگوی خودش خواهد بود . بد نیست بدانید برای استفاده این محصول در صنایع ریخته گری و آلومینیوم لازمست امکان سولفور زدائی به محصول نهائی پالایشگاه اضافه گردد در حال حاضر ماده خام تولید RPC در ایران بدلیل یارانه ای که به سوخت تعلق می گیرد ( فارغ از نیازی که به محصول واسطه ای فوق وجود دارد ) تولید نمی گردد . کک نفتی خام در ایران وارد گردیده و این در حالی است که حتی عقب مانده ترین کشورها نیز با داشتن پالایشگاه نفت در مقادیر زیاد این ماده با ارزش را تولید می نمایند . هرچند در سالهای آتی شرکت ایمیدرو   ساخت و تکمیل این پروژه در سالهای آینده در دستور کار قرا داده است  .

  جدول زیر مشخصات یک نوع  پسماند پالایشگاهی که منجر به تولید ماده خام گرین کک می گردد را نمایش می دهد .

  نمایش فیلم ها پالایش نفت خام و مرحله آخر جا ماندن کک نفتی در پالایشگاه را نشان می دهد.
ایران متاسفانه وارد کننده این کالا بحساب آمده لذا شرکت سایا ذوب کیمیا خریدار این محصول بحساب می آید .

دانلود اطلاعات فنی کک نفتی خام